Συμβολική μέρα τ’ «Αγιού Δημητρίου» για τους νομάδες κτηνοτρόφους, που κατέβαιναν από τα βουνά για τα χειμαδιά… «απ’ τ’ Άγραφα πάνω ως τα ριζοβούνια του Βραχωρίου κάτω· κι ως πέρα το Ξηρόμερο και της Λεπενούς τον κάμπο».
Κουβαλούσαν μαζί τους, μαζί με τα κοπάδια τους για το χειμαδιό στα μέρη μας, ένα σωρό καλούδια που τα ετοίμαζαν το καλοκαίρι — τσαλαφούτι, τραχανά, χυλοπίτες, βελέντζες.
Διαβάζουμε για τις βλαχόστρατες της Αιτωλοακαρνανίας στο πόνημα του Δημ. Λουκόπουλου, Ποιμενικά της Ρούμελης, Αθήνα 1930, σ. 86:
«Μια ζωή, ολάκερο σκοινί ζωής βλάχικης τεντωμένο απ’ τ’ Άγραφα πάνω ως τα ριζοβούνια του Βραχωριού κάτω· κι ως πέρα το Ξηρόμερο και της Λεπενούς τον κάμπο. Να η εικόνα στο κατέβασμα… […] και τότε θα καταλάβεις τι πάει να πει κατέβασμα των Βλάχων στα χειμαδιά…»
Οι βλαχόστρατες ήταν συγκεκριμένες, όπως φαίνεται στην περιγραφή και αποτύπωσή τους.
Στην ακόλουθη φωτογραφία διακρίνουμε βλαχοκαλύβα και οικογένεια ελληνόφωνων βλαχοποιμένων νομάδων στο Αγρίνιο, την περίοδο του Μεσοπολέμου. Από ό,τι φαίνεται, είναι στα Διαμαντέικα· πίσω από την καλύβα η Π.Ε.Ο. Αγρινίου–Αμφιλοχίας και στην κορυφή η εκκλησία των Αγίων Αποστόλων. Στο βάθος, οι λόφοι από τον «Άη-Λιά» ως την «Αγία Βλαχέρνα». Στα δεξιά της φωτογραφίας, γύρω στα 500 μέτρα, βρίσκονται οι ανασκαφές του Αρχαίου Αγρινίου τότε.
Διακρίνονται και άλλες βλαχοκαλύβες επί του λόφου. Από όσο θυμόμαστε, στην περιοχή αυτή διαχείμαζαν βλαχοποιμένες τουλάχιστον μέχρι και τη δεκαετία του ’80. Επίσης, υπάρχει στην ευρύτερη περιοχή —σε απεικόνιση χάρτη από τον Woodhouse (τέλη 19ου αιώνα)— τοπωνύμιο «Καλύβια Σμόλινα» (σημερινό Ελαιόφυτον).
Συντάκτης του άρθρου, έρευνα και ©: Αλέξιος Γ. Κατεφίδης, καθηγητής, τέως υποδιευθυντής του Ελληνικού Λυκείου Νυρεμβέργης.
Πηγή: Απ’ τα Άγραφα στα ριζοβούνια του Βραχωρίου – Το κατέβασμα των Βλάχων
